يادداشتي از مريم آقايى
آغاز مكتب اصفهان در نقاشى منتسب به اواخر سال 977 ه.ق ا ست، ولى ا ين نوع نگرش حداقل از 10 سال قبل آغاز شده بود. از مرگ شاه اسماعيل دوم در سال 985 ه. ق تا پادشاهى شاه عباس اول حدود 10 سال اوضاع سياسى كشور دچار آشفتگى و نابسامانى بود. در اين سالها حاكم اسمى حكومت محمد خدابنده بود. پس از وى شاه عباس 16 ساله وارث تاج و تخت گرديد. از اولين اقدامات وى براى سامان دادن به اين اوضاع جابجايى پايتخت از قزوين به اصفهان در سال 995 ه.ق بود. كم كم اصفهان نماد قوت و ثبات سياسى ايران گشت. او به رغم طغيان ها و مزاحمت هاى ازبكان و عثمانى ها همواره به تحكيم سلطه خود مى پرداخت و از حمايت هنرمندان و معماران دست بر نمى داشت و با كمك هنرمندان و معماران خيابان ها عمارات و مساجد بزرگ و زيبايى بر پا داشت و شهر نه تنها مركز حكومتى بلكه مركز تجارى و نمادى از نظام جديد اجتماعى ايران شد. آغاز مكتب اصفهان در نقاشى منتسب به اواخر سال 997 ه.ق است ولى اين نوع نگرش حداقل از 10 سال قبل آغاز شده بود. بطور كلى در اكثر دوره حكومت شاه عباس هنر بسيار مورد حمايت بوده، معمارى منسوجات فرشها و سفالگرى اين دوره ستايشگران پرو پا قرصى داشت با اين وجود با توسل به نقدى منصفانه تقريباً در تمام هنرهاى اين دوره مي توان انحطاطى در سرزندگى و خلاقيت يافت كه به طرق گوناگون نمودار مي شود... در هنر نقاشى و نتايج كما بيش متفاوت بود. البته اين تا حدى بدين علت كه در اين زمان نقاشى تا اندازه اى مستقل از حمايت دربار بود... روحيه تازه اى از اصالت ديده مى شود. در نقاشى ايران تغيير و تحولات كلى بوجود آمد و هنرمندان به آزادى بيشترى نسبت به گذشته دست يافتند و از چهار چوب موضوعاتى كه قبلاً هنرمندان روى آن كار كرده بودند فراتر رفت. نقاشى از درون صفحات كتاب هاى خطى بيرون آمد و نقاشى و طراحى به صورت تك ورقى رواج پيدا كرد، بيشتر موضوع كار اين نقاشان به تصوير كشيدن زندگى سنتى مردم و درباريان و تصوير كردن اشخاصى بود كه لباس هاى فاخر و الوان پوشيده اند و همچنين در همين زمان است كه سبك طراحى به شيوه قلم گيرى از اهميت خاصى� برخوردار مى گردد. در مكتب اصفهان به علت كوشش و توجه بيش از حد هنرمندان به نقاشى هاى ‹تك چهره› نقاشى به شيوه قديم كه در آن تعداد زيادى پيكرهاى انسانى كار شده از رونق مى افتد. در كتابسازى رفته رفته همكارى نزديك هنرها كم مى شود. تصاوير آشكارتر از پيش خود را به حاشيه تحميل مى كنند. تذهيب كتابها نيز اغلب سرسرى و سطحى است، رنگها گاه كيفيت متوسطى دارند و تصاوير پيكره دار كاملاً عادى و فاقد هر گونه شكوه هستند. از اواخر قرن 16 تاثيرات هنر اروپايى بر نقاشى ايرانى بيشتر نمود پيدا مى كند، نقاشى پيكره هاى منفرد، انجام سايه پردازى، رعايت پرسپكيتو و نقاشى هاى رنگ و روغن از جمله موارد تاثير هنر اروپايى مى باشد.ا گرچه طراحى هاى اين دوره تاريخ و امضاء دارند ولى انتساب آنها به نقاشان مشخصى بى نهايت دشوار است.