يادداشتي از حسین پوریا

مكتب نگارگرى قزوين جدا از مكتب هرات، تبريز و ديگر مكاتب داراىويژگى هايى� ست كه آن را از سبك هاى ديگر متمايز مى كند. در اين مكتب، براى نگارگران علاوه بر تصوير حيوانات، پرندگان، گل ها و درختان آنچه بيش از همه جلب توجه مى كرد، اندام ظريف جوانان،درويشان و كشاورزان است كه در تابلوهاى آنان، چهره ها غالبا� به گونه ا ى سه رخ تصويرشده و چهره هاى تمام رخ ابداً در كار نقاشان سبك قزوين ديده نمى شود و هيچ انسانى از پشت سر نيز تصوير نشده ا ست. سوژه ها بيشتر از ميان ا فراد عادى برگزيده شده و لباس هاى فاخر در نگارگرى ها ديده مى شود و جامه زنان و مردان چندان تفاوتى در نگاره ها ندارد.
� از نگارگران معروف قزوين ا ستاد محمد قزوينى،صادق بيگا فشار، مولانا ميرمصور، مولانا شيخ محمد،كاوسن قاش، عبدالحميدنقاش و رضا طالقانى ملقببه ضيع همايون را مى توان نام برد.در حال حاضر نيز نگارگرى در قزوين تا حدودى مرسوم و متداول است.اما در مورد چگونگى به وجود آمدن مكتب نگارگرى در قزوين و راه يافتن اين هنر به شهر قزوين بايد به زمان سلطنت شاه اسماعيل رفت. شاه اسماعيل در سال906 ه.ق پس از شكست دادن آق قويونلوها تبريز را به پايتختى برگزيد. كتابخانه سلطنتى آق قويونلوها درا ختيار او قرار گرفت و هنرمندانى كه در كتابخانه آق قويونلوها كار مى كردند به خدمت� و در آمدند.شاه اسماعيل آنها را به ادامه كارهاى هنرى كه در دست داشتند، واداشت.
یكى از هنرمندان برجسته مكتب تركمان تبريز، سلطان محمد تبريزى بود كهب ه خدمت شاه اسماعيل در آمد و از اين زمان به بعد يكى از پايه هاى محكم مكتب جديدالتأسيس تبريز دوره صفوى شد. شاه اسماعيل در سال 916 ه. ق به هرات حمله برد و آنجا را به تصرف خود درآورد و سنت و دستاوردهاى غنى و شكوهمند مكتب هرات دوره تيمورى رابه ا رث برد.او از قرار معلوم بعضى از آثار نفيس و كتب ارزشمند مكتب هرات را به تبريز منتقل كرد.شاه اسماعيل سپس فرزند دو ساله خود تهماسب ميرزا را همراه يكى از اميران قزلباش، حاكم هرات كرد. تهماسب ميرزا در هرات زير نظر استادان برجسته به فراگيرى نقاشى و خطاطى پرداخت.او پس ازگذراندن هشت سال در هرات به تبريز بازگشت و درسال 930 ه. ق به سلطنت رسيد. ظاهراً او همراه خود شمارى از هنرمندان مكتب هرات از جمله بهزاد را به تبريز آورد.
شاه ا سماعيل در سال 928 ه. ق فرمان كلانترى كتابخانه را به نام بهزاد صادر و و را سرپرست كتابخانه سلطنتى كرد.شاه تهماسب كه شيفته نقاشى و خطاطى بود پس از رسيدن به سلطنت به حمايت ا ز اين هنرها پرداخت و هنرمندان زيادى ا ز مكتب هرات و تركمان را در پروژه هاى شكوهمند كتاب آرايى به كار گرفت و بدين ترتيب آثار مكتب تبريز دوره صفوى پديدار شد و مكتب تبريز كه يكى ا ز مكاتب درخشان هنر نگارگرى ا يران� ست شكل نهايى خود را پيدا كرد و آثار شكوه مندى چون شاهنامه شاه تهماسبى وخمسه نظامى شاهى را توليد كرد.در سال 955 ه.ق شاه تهماسب به قدرت رسيد. او مركز حكومت صفويان را از تبريز به قزوين منتقل ساخت در آثار مكتب قزوين با توجه به آشنا شدن نقاشان ا يرانى با نقاشى غربى،تأثيرات نقاشى غربى مشاهده می شود.
موضوعات طبيعى و حقيقى در آثار اين مكتب وجود دارد.همچنين از شدت تزئينات و ريز ه كار ى ها كاسته شد و تصاوير طبيعت و شاهزادگان بيشتر تصوير شد.� تك چهر هها به شدت رواج یافتند.از آثار اين مكتب می توان به معراج رسول(965) ه.ق ، هفت اورنگ جامى و شاهنامه قوام ابن محمد شيرازى نيز ا شاره كرد.