� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

هر بار که صحبت از نمایش‌ های دینی – مذهبی به میان می‌آید، خود به خود مفاهیم اخلاقی و یا زندگی پیامبران و اولیا به ذهن متبادر می‌ شود، در حالی که نمایش‌ های دینی مفهوم عام ‌تری از نمایش پررمز و راز و معجزه آمیز را در بر می ‌گیرد و آن تاکید بر تمام جنبه های معنوی و عرفانی حیات انسانی است. با این نگاه، بسیاری از نمایش هایی که به طور مستقیم نیز، به مسایل اخلاقی و یا زندگی بزرگان دین نمی‌ پردازند، جزء نمایش‌ های دینی قرار می‌ گیرند. چرا که به طریقی، کشمکش و نبرد نیروهای خیر و شر را مطرح می‌ کنند و تلاش انسان را برای دستیابی به حقیقت و رستگاری، در قالبی تمثیلی به نمایش می ‌گذارند. از این نگاه، بسیاری از نمایش های برگرفته از قصص قدیمی و نمایش های واقع گرایانه، نمایش دینی قلمداد می ‌شوند چرا که شخصیت های محوری آن، شخصیت هایی تمثیلی هستند که نمادی از همه انسان ها به شمار می روند و مسائل آن به کشمکش های درونی همه انسان ها (از فرهنگ ها و جوامع مختلف) تعمیم می‌یابد.
در این میان، آن دسته از نمایش هایی که به طور مستقیم به زندگی ائمه و بزرگان دین پرداخته باشند، نمایشنامه‌های «معجزه یا رمز آمیز» نامیده می‌ شوند. چرا که زندگی اولیای دین، همواره در هاله‌ای از رمز و راز و اعجاز قرار دارد. به این ترتیب بسیاری از اشکال نقالی و تعزیه خوانی ایرانی نیز می ‌تواند در حیطه نمایش‌ های معجزه قرار بگیرند.
اما نکته‌ای که در اجرای نمایش‌ های دینی، اخلاقی امروز باید در نظر داشت، تلقی برداشتی معاصر از مفاهیم دینی – اخلاقی و حتی معجزه آمیز است. اگر دین وسیله‌ای برای نجات روح و کشف حقیقت تلقی شود، در آن صورت، هر گونه تضاد و کشمکش میان راستی و ناراستی تلاشی در جهت کسب ایمان و رستگاری روح و یا کسب امید نمایشنامه‌های دینی است.
قهرمان تراژدی مدرن، همیشه در کشاکش پاکی و پلیدی، قرار دارد و به جست و جوی حس اعتماد است . از سوی دیگر انسان مومن به احساس ایمنی درونی و اعتماد دست پیدا می ‌کند و همین نیاز به احساس ایمنی است که شخصیت محوری بسیاری از نمایش‌ های امروز را در بستر فرهنگ، جامعه و تاریخ به حرکت وا می‌ دارد. با این نگاه، تمام انسان‌ها در زمان هایی، خواستار تجربه ژرف دینی هستند تا بتوانند اوج عظمت روح خویش را احساس کنند.
از لحاظ روانشناسی، کسانی که بیشتر در جست و جوی تجربه‌های اوج عارفانه و احساس مذهبی هستند، بیشتر از دیگران خواستار تحقق خویشتن، شناخت استعدادها و واقعیت های وجود خویش و محیط خود هستند. این افراد به دنبال حیاتی شکوهمند و عارفانه‌اند و به دنبال آن گونه زیبایی و هنری هستند که آنها را آسان‌ تر به تجربه های اوج روحانی و معنوی نزدیک کند، لذا نمایش‌ های دینی – اخلاقی، وسیله‌ای برای شناخت قابلیت ‌های انسان و درک عظمت هستی به شمار می ‌روند. البته به شرطی که تنش‌ ها و کشاکش‌ های انسان پرشتاب امروز در آن منعکس شده باشد. برای درک و اجرای یک نمایش مذهبی، لازم نیست راه دوری برویم، کافی است که با نگاهی متفاوت، خلاقانه و سرشار از احترام و شگفتی، به اطراف خود بنگریم و نیاز امروز خود را برای مواجهه با حقیقت احساس کنیم. در آن صورت، تمام مفاهیم از پیش شناخته شده، رنگ عوض می کنند و جلوه‌ای از عظمت و آگاهی را بر می‌ تابانند و این آگاهی، اوج ایمان و اعتماد به خود و خالق خویش است. تاثیر آرامش بخشی که یک نمایش دینی بر جای می‌ گذارد. اخلاق مدرن بر صحنه، تلاش سلحشورانه و خستگی ناپذیر انسانی است که در جهانی تراژیک و عاری از قوانین معنوی و اخلاقی ثابت، جهان خویش را باز می‌آفریند و خود را در این جهان باز می ‌یابد. انسانی که می ‌تواند به خود اعتماد کند در جهان سرشار از تجربه‌های ناشناخته، گام بر دارد و هنوز توانایی شنیدن اشارات آسمانی ماورایی را داشته باشد......
از این جهت شاید نگارش نمایش دینی در جهان امروز، کار بسیار سهل و ممتنع باشد. سهل است، چرا که همه ما به نوعی با نیاز بازآفرینی خویش در جهانی سرشار از معنویات مواجه هستیم و ممتنع است زیرا کمتر کسی است که قادر است در جهانی که به تدریج از ارزشها تهی می‌ شود، بار دیگر به جست و جوی یکتا حقیقت ناب هستی برآید و این شاید بزرگترین رسالت نسل امروز تئاتر ماست.